Συνέντευξη στον καθηγητή ΧΑΡΗ ΛΑΖΑΡΟΠΟΥΛΟ

   Ο Χάρης Λαζαρόπουλος είναι δημοσιογράφος και συνεργάζεται για 2^η χρονιά με το εργαστήρι δημιουργικής γραφής Tabula Rasa.

Τη σπουδαστική χρονιά 2016-17 θα διδάξει το μάθημα «Δημοσιογραφία».

Ξεκίνησε την επαγγελματική του πορεία από την εφημερίδα «Ακρόπολις» και τη δημοσιογραφική ομάδα της ΕΤ2. Έκτοτε έχει συνεργαστεί με πλήθος ΜΜΕ (εφημερίδες «Αθηναϊκή», «Βραδυνή της Κυριακής», «Σημερινή» (Κύπρου), «Εξπρές», «Ελεύθερος», «Επενδυτής», «Έθνος», ραδιοφωνικούς σταθμούς «Α’ Πρόγραμμα ΕΡΑ», «Αιγαίο 88,3», «Seven», «Ράδιο Πρώτο (Κύπρου)», «Κανάλι 1 Πειραιάς 90,4», τηλεοπτικούς σταθμούς ANT-1, “Extra”, “E”, κ.ά.).

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 διέβλεψε την ενίσχυση των διαδικτυακών Μέσων και εργάστηκε πάνω σ’ αυτό το επίπεδο ως υπεύθυνος ροής στο “express.gr”, συνιδρυτής του “piraeuspress.gr” και Διευθυντής Ενημερωτικών Μέσων του ομίλου DPG, θέση στην οποία συνέδεσε το όνομά του με την πρωτιά και τις μεγάλες δημοσιογραφικές επιτυχίες του “newsbomb.gr”. Δεν ήταν τυχαίο ότι η επιμονή του για την δημιουργία δελτίου ειδήσεων και ενημερωτικών εκπομπών σε web-tv οδήγησε όλη την αγορά να προσαρμοστεί σε ένα νέο, ψηφιακό περιβάλλον.

Έχει διατελέσει υποδιευθυντής Ενημέρωσης στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας επί υπουργίας Δημήτρη Αβραμόπουλου και Νίκου Δένδια, ειδικός σε θέματα τηλεόρασης και διαδικτυακών πολυμέσων.

Σήμερα είναι διευθυντής Εκδόσεων και Στρατηγικής στην εκδοτική εταιρεία «Τεχνοεκδοτική / Τ-Press» η οποία εκδίδει επτά τεχνικά περιοδικά, διατηρεί οκτώ ενημερωτικές ιστοσελίδες χαρακτήρα και διοργανώνει κλαδικές εκθέσεις. 

Στα ρεπορτάζ του περιλαμβάνονται πρωτιές όπως η ελληνοτουρκική κρίση στα Ίμια, η υπόθεση Οτσαλάν αλλά και το πόρισμα της πτώσης του κυβερνητικού Φάλκον. Για χάρη του ρεπορτάζ έχει ταξιδέψει σχεδόν σε όλες τις μεριές του κόσμου με κύριο σταθμό του τις εμπόλεμες ζώνες σε Βοσνία, Γιουγκοσλαβία, Κοσσυφοπέδιο και Σκόπια.

Γνωρίζει Αρχαία Ελληνικά ενώ μιλάει Αγγλικά, Γερμανικά και Τούρκικα.

Οι μαθητές του υποκλίνονται μπροστά τις γνώσεις του.

1)Ποιο είναι το πρώτο και σημαντικότερο μήνυμα που θα προσπαθήσετε να μεταδώσετε στους σπουδαστές σας αναφορικά με τον τομέα της δημοσιογραφίας;

Όταν βρίσκομαι απέναντι στους σπουδαστές μου, δεν νοιώθω ότι είμαι ο καθηγητής τους. Ενώ τους αντιλαμβάνομαι και σέβομαι τον καθένα ως μια διαφορετική προσωπικότητα, εργάζομαι ως «προπονητής» για να τους κάνω ομάδα. Μέσα από τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά τους επιχειρώ να τους δείξω κατ’ αρχήν ότι η δημοσιογραφία απαιτεί ομαδικότητα και ξεπερνά το ξεπερασμένο μοντέλο ενός επαγγέλματος διότι είναι τρόπος ζωής.

Η πλειοψηφία των σπουδαστών έρχεται στην “Tabula Rasa” να γνωρίσει έναν υπέροχο κόσμο, αυτόν της ενημέρωσης. Πρέπει να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους ενός ανοικτού επαγγέλματος, όπως είναι το δημοσιογραφικό. Με τη γνώση και την καλή προετοιμασία μπορεί κανείς να ξεχωρίσει από κάποιους που αυτοαποκαλούνται ή γίνονται δημοσιογράφοι επειδή το επέτρεψαν συγκυρίες, γνωριμίες ή και τα δυο μαζί.

Προοπτική σταδιοδρομίας δεν έχουν εκείνοι που βαυκαλίζονται να δουν το πρόσωπό τους στο γυαλί για να ικανοποιήσουν 15 λεπτά δημοσιότητας αλλά όσοι με την πέννα και με το μυαλό τους θα γίνουν φωνή έκφρασης της κοινής γνώμης στο μέτρο και στο περιθώριο που τους δίνεται.

Οι σπουδαστές δημοσιογραφίας στη σχολή μας μαθαίνουν να γίνονται ανήσυχα πνεύματα και να διεκδικούν πρωτιές στο κυνήγι της είδησης και στο ρεπορτάζ.

2)Πόσο εύκολο είναι για τον δημοσιογράφο να βρει την είδηση που θα τον κάνει να ξεχωρίσει από το σύνολο;

Είναι τόσο εύκολο, όσο και η μεθοδολογία σε κάθε είδος μελέτης. Μερικά «μικρά μυστικά» από την παλιά καλή σχολή του ρεπορτάζ είναι αυτά και συνεχής άσκηση σε διαφορετικά αντικείμενα, αρκούν για να κάνουν τη διαφορά.

Επισήμανα τη λέξη μεθοδολογία διότι στη διάρκεια της ακαδημαϊκής χρονιάς μαθαίνουμε πώς ο δημοσιογράφος πρέπει να κινηθεί σε χώρους που γνωρίζει και σε άγνωστα πρόσωπα στα οποία θα πρέπει να απευθυνθεί. Αυτή είναι μια τέχνη που βελτιώνεται με το καθημερινό κυνήγι της είδησης.

Με ασκήσεις και πρότυπες μεθόδους ομαδικής εργασίας, τις οποίες εφαρμόζουν δημοσιογραφικές σχολές σε βρετανικά ή σε αμερικανικά πανεπιστήμια βάζουμε τις βάσεις για να μάθουμε πώς οργανώνονται το ρεπορτάζ και οι έρευνες. Τα στοιχεία αυτά σε συνδυασμό με την αποκαλούμενη «δημοσιογραφική ατζέντα» αποτελούν τα κυριότερα όπλα υπεροχής του δημοσιογράφου που θέλει να βγάλει πρώτος την είδηση, η οποία θα ξεχωρίσει από το σύνολο!

Στην περυσινή ακαδημαϊκή χρονιά είχαμε ένα σύνθημα. Λέγαμε ότι «πάμε αντίθετα με το ρεύμα διότι μόνο τα νεκρά ψάρια παρασέρνονται απ’ αυτό». Ενώ οι μεγαλύτεροι δημοσιογραφικοί οργανισμοί στην Ευρώπη αναζητούν, ανακαλύπτουν και προσελκύουν την ελίτ ανθρώπων μορφωμένων και καλλιεργημένων, στη χώρα μας επικρατεί μια αντίληψη ποιος κάνει το καλύτερο “copy – paste”.

Φιλοδοξούμε και κάνουμε τη διαφορά. Προετοιμάζουμε νέους επαγγελματίες δημοσιογράφους που έρχονται σε εμάς αποκλειστικά ή σε συνδυασμό με τις σπουδές τους σε κάποιο πανεπιστήμιο να μην εξοβελίζονται από τα ελληνικά ΜΜΕ, αλλά να γίνονται σημείο αναφοράς! Η οργάνωση του γραπτού και προφορικού λόγου, η καλή γνώση της είδησης και η μεθοδολογία στο ρεπορτάζ (ακόμα και ως προς τις διαστάσεις του) γίνονται στοιχεία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος έναντι άλλων που δεν έχουν τα προσόντα να προχωρήσουν στη δημοσιογραφία.

Επιτρέψτε μου μια σύγκριση: Όταν φοιτητές δημοσίων πανεπιστημίων έρχονται να σπουδάσουν σε εμάς για ουσιαστική θεωρητική και πρακτική γνώση πάνω στη δημοσιογραφία, το ρεπορτάζ και τη λειτουργία των ΜΜΕ, σημαίνει πως η ομάδα μας δεν επιβιώνει αλλά αγωνίζεται κάνοντας πρωταθλητισμό, ο οποίος ανήκει αποκλειστικά στην σκληρή εργασία και την επιμονή των σπουδαστών μας.

3)Μέσα από την εξέλιξη της τεχνολογίας και του ίντερνετ οι απλοί πολίτες έχουν πάρει το ρόλο των δημοσιογράφων πολλές φορές όμως με την αρνητική έννοια, της παραπληροφόρησης. Έχουμε διαβάσει παραδείγματα θανάτου διάσημων προσώπων που τελικά δεν διασταυρώθηκαν ποτέ και οι άνθρωποι αυτοί ήταν πέρα για πέρα ζωντανοί. Σας φοβίζει αυτή η εξέλιξη;

Η είσοδος της ιδιωτικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης στα τέλη της δεκαετίας του ’80 αποτέλεσε ελπίδα για τον κλάδο.

      Τα οράματα για περισσότερο πλουραλισμό στην ενημέρωση, πολυφωνία και ρεπορτάζ εξανεμίσθηκαν σε σύντομο διάστημα όσο κέρδιζε χώρο η οποιαδήποτε διαπλοκή (που άγγιζε ακόμα και δημοσιογράφους), η ψεύτικη «κρίση» του Τύπου που ήθελε όλους τους επαγγελματίες του χώρου «αναλώσιμους» για να επιβιώνουν κάτι «αναγνωρίσιμοι» της πλάκας, καθώς και η «φθηνή λύση», δημοσιογράφοι να παίρνουν έτοιμα κείμενα από γραφεία Τύπου υπογράφοντάς τα ως δικά τους ρεπορτάζ! Αυτά τα φαινόμενα μας οδήγησαν σε αυτό που συζητούμε και αποτελεί μάστιγα πλέον τόσο στα ελληνικά, όσο και στα ξένα ΜΜΕ.

      Το φαινόμενο των hoax που βιώσαμε το καλοκαίρι από τα μέσα Ιουλίου έως τις 23 Αυγούστου με την ασθένεια και τον θάνατο του ηθοποιού Ανδρέα Μπάρκουλη δείχνει πόσος χώρος υπάρχει για σοβαρούς, νέους δημοσιογράφους που θα καλύψουν θέσεις, τις οποίες καλύπτουν σήμερα αντιγραφείς αναρτήσεων.

      Η εξέλιξη ή η συντήρηση της παραπληροφόρησης με hoax αλλά και το “copy – paste” που προάγουν κάποιοι τύποι, οι οποίοι παρουσιάζονται ως «γκουρού» κάποιων μεγάλων ενημερωτικών ιστοσελίδων και τυχαίνει να διδάσκουν σε ιδιωτικές σχολές έναντι αδράς αμοιβής, δεν με φοβίζουν μόνο. Με εξοργίζουν γιατί αυτό είναι το «σάπιο σύστημα» που πρέπει να πετάξουμε στα σκουπίδια της ιστορίας.

      Με τους σπουδαστές στην “Tabula Rasa” σχεδιάζουμε ένα νέο ρεύμα στη δημοσιογραφία, όπως αυτό που καταγράφεται σε σοβαρές χώρες της Ε.Ε. και τις Η.Π.Α. Σε αυτό το ρεύμα έχουν λόγο και ρόλο ύπαρξης όσοι βλέπουν τα ΜΜΕ ως μοχλούς έκφρασης και διάδρασης των Μέσων και της κοινής γνώμης μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και το διαδίκτυο. Το μακρύ χέρι της οποιαδήποτε λογοκρισίας δεν είναι ικανό να ακουμπήσει, ακόμα τουλάχιστον, αυτή τη νέα τάση που μπορεί να αλλάξει συνολικά την εγχώρια αγορά media που διέρχεται βαθύτατη κρίση, όχι οικονομική αλλά θεσμική.

      Το κύρος των ΜΜΕ χάθηκε από αντιλήψεις περιστολής κόστους και χρήσης προσώπων που κινήθηκαν πάντα στα ρηχά νερά της μετριότητας.

4)Ποια θεωρείτε ότι ήταν η μεγαλύτερη είδηση για τη χρονιά που μας πέρασε;

Αν δεν στερηθήκαμε κάτι το 2016 ήταν οι μεγάλες και κακές ειδήσεις. Απ’ αυτές πρέπει να ξεχωρίσω την απόφαση των Βρετανών να κατέλθουν σε δημοψήφισμα, επί του οποίου θα έπρεπε να αποφασίσουν αν ήθελαν ή όχι να μείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Ευρώπη της γερμανικής επικυριαρχίας, των ολιγοπωλίων και των ακροδεξιών ερινυών κυρίως στις πρώην ανατολικές χώρες. Εκτιμώ ότι το “Brexit” θα επιφέρει δομικές αλλαγές στην Ευρώπη, όπως τουλάχιστον την βιώσαμε μετά τις τελευταίες διευρύνσεις του 2007 και του 2013, όταν εντάχθηκαν στην Ε.Ε. η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Κροατία.

Οι αλλαγές αυτές συνδυάζονται αφ’ ενός με τις επικείμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, πρωταγωνιστικό ρόλο στις οποίες δεν παίζουν οι κ.κ. Τραμπ, Κλίντον ή ακόμα και ο Άλις Κούπερ. Η βαθιά γραφειοκρατία στο αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης και τα ινστιτούτα γεωπολιτικής θα καθορίσουν το νέο πρόσωπο της Ευρώπης αλλά και τις εξελίξεις που προκαλούν αστάθμητα γεγονότα, όπως οι νέες ισορροπίες στην Τουρκία μετά την απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Ερντογάν και ο νέος άξονας που δημιουργείται με τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν ως εγγυητές για την αναμενόμενη επόμενη ημέρα στη Συρία.

Μια απλή είδηση είναι κρίκος εξελίξεων σε σειρά γεγονότων τα οποία μπορεί να είναι ρουτίνα καθημερινής επικαιρότητας στην αρχή αλλά στη συνέχεια γίνονται ιστορία που πρέπει να γνωρίζουμε ώστε να προδιαγράψουμε τις εξελίξεις.

Σε ό,τι αφορά στην εσωτερική επικαιρότητα, είδηση του 2016 αποτελεί η επίθεση εφημερίδων εναντίον ολυμπιονικών. Πρόκειται για μια επιπλέον στρεβλότητα που έχει προκληθεί από όσα εξέθεσα παραπάνω για τη διαπλοκή, την κρίση και την παρακμή στα ελληνικά ΜΜΕ.

5)Τελικά η δημοσιογραφία είναι αντικειμενική ή υποκειμενική; Πόσο εύκολα μπορεί να “γλυκαθεί” ο δημοσιογράφος με την εξουσία που του χαρίζει η χειραγώγηση της κοινής γνώμης;

Μεγάλοι θεωρητικοί του Τύπου αναφέρουν ότι «ειδήσεις είναι αυτό που συμβαίνει και πρέπει να εκτίθενται με φαντασία και σκεπτικισμό όπου χρειάζεται».

Πάνω σ’ αυτό το ζήτημα αναπτύχθηκε έντονη συζήτηση την άνοιξη που μας πέρασε από κορυφαίους επαγγελματίες των αμερικανικών ΜΜΕ. Ένας απ’ αυτούς, ο Ντέιβιντ Λόυν εκτιμά ότι ο δημοσιογράφος πρέπει να παραμένει ένα απλός παρατηρητής των γεγονότων και όχι συμμετέχων. Αυτή η άποψη ταυτίζεται με τη δική μου πεποίθηση ύστερα από 24 χρόνια καθημερινής παρουσίας στα ΜΜΕ.

Μοναδικός στόχος του δημοσιογράφου πρέπει να είναι η αντικειμενικότητα, εφ’ όσον εκείνος είναι μάρτυρας της αλήθειας σε ένα γεγονός. Σίγουρα δεν μπορεί να υπάρξει η απόλυτη αλήθεια, αλλά οι αξίες της δικαιοσύνης, της αντικειμενικότητας και η τήρηση ισορροπιών αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές για την άσκηση αξιοπρεπούς δημοσιογραφίας.

Υπάρχουν κι άλλες γνώμες, τις οποίες πρέπει να επικαλεστώ σεβόμενος το ερώτημα που θέτετε και την αντικειμενικότητα που πρέπει να τηρήσουμε.

Κατά έναν άλλο Αμερικανό θεωρητικό του Τύπου με ενδιαφέρουσα πορεία στα ΜΜΕ των ΗΠΑ, τον Τζέικ Λυντς, η αντικειμενικότητα με τον τρόπο που αυτή θεωρείται ως στόχος για μια καλή δημοσιογραφία, καταλήγει να είναι μια σύμβαση λόγω της συστηματικής προσπάθειας εξαίρεσης συγκεκριμένων θεμάτων από τη δημοσιότητα. Μια τέτοια «σύμβαση» δημιουργεί παραπλανητικό και συγκεχυμένο περιεχόμενο κατά τον Λυντς, γι’ αυτό και μόνος στόχος της δημοσιογραφίας πρέπει να παραμείνει η παρουσίαση ποικίλων προοπτικών.

Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε βέβαια τις παγίδες που έχει να αντιμετωπίσει ένας δημοσιογράφος, όπως είναι τα φαινόμενα κατασκευής ειδήσεων, προϊόντα παρεμβατικής δημοσιογραφικής συμπεριφοράς και εξυπηρέτησης πολιτικών, οικονομικών και ιδεολογικών συμφερόντων.

Τέλος, την πιο απαισιόδοξη άποψη που απαντά στο δεύτερο μέρος του ερωτήματός σας έχει καταθέσει ο Ντες Φρήντμαν σε ένα άρθρο του, με τίτλο “Witnessing the Truth”.

Ο Φρήντμαν κατηγορεί τους δημοσιογράφους ότι έχουν αποτύχει να παρουσιάσουν την αντικειμενική αλήθεια εξ αιτίας εξωγενών παραγόντων που δεν είναι ικανοί να υπερκεράσουν προς όφελος του λειτουργήματός τους. Δίνει μάλιστα μια διάσταση την οποία βιώνει ο ελληνικός δημοσιογραφικός κλάδος. Πολλοί δημοσιογράφοι και ειδικά πολιτικοί συντάκτες είναι αδύναμοι να απαλλαγούν από το φορτίο των ιδεολογικών πεποιθήσεων, εξαρτήσεων και βιωμάτων που κουβαλούν.

Με αυτά τα δεδομένα, πιστεύω ότι εμείς οι ίδιοι πρέπει να διαχωρίσουμε την αλήθεια από τον αντικειμενικό σκοπό του ρεπορτάζ, ο οποίος είναι η αναζήτηση της αλήθειας. Η αντικειμενικότητα του δημοσιογράφου βασίζεται στην προσπάθεια του να μειώσει οποιεσδήποτε επιρροές οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν υποκειμενικές. Παρόλο που δεν μπορεί να υπάρξει μια ακριβής εικόνα των γεγονότων, τα συμπεράσματα από αυτές τις εικόνες μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο ειλικρινή. Η αντικειμενικότητα είναι θέμα διαβάθμισης, οπότε είναι κάτι το όποιο μπορεί να επιτευχθεί.

Πληροφορίες για το μάθημα που διδάσκει θα βρείτε παρακάτω:

Δημοσιογραφία

Για το βιογραφικό του καθηγητή ακολουθήστε το σύνδεσμο

http://www.tabula.gr/Pages/lazaropoulos.html

Ευχαριστούμε τον κο Λαζαρόπουλο για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε και του ευχόμαστε να έχει μία δημιουργική χρονιά.